De rijkdom van rouw

12 mei 2008. Een aardbeving in Sichuan, China, 7,9 op de schaal van Richter. Voor mij is dit slechts een getal, ik heb hier geen enkele ervaring mee. Kan me er geen voorstelling van maken hoe zwaar dat moet aanvoelen. Een jaar later moet een herdenkingsdienst in China zichtbare ruimte geven aan de rouw die de nabestaanden de afgelopen maanden in stilte moesten verwerken. 5335 Kinderen zijn aan de directe gevolgen van de aardbeving overleden. Het getal is qua vormgeving zo bijzonder dat je bijna niet kan geloven dat het om zóveel kinderen gaat. Vijfduizend driehonderd en vijfendertig. Als je het voluit schrijft lijkt het nog meer.

De ouders van de overleden kinderen wilden in processen aantonen dat de kwaliteit van de scholen die vermorzeld werden door de aardbeving zeer slecht was. De regering wijst geen schuldigen aan. Terwijl de puinresten zijn geëgaliseerd, de schoolpleinen met cement zijn overgoten, wordt ouders gemaand niet met elkaar te praten en ook niet samen te demonstreren. Zoveel verdriet dat geen uitweg kent. Zoveel rouw die gevangen wordt gehouden in de zielen van kinderloze ouders. Terwijl hun hart het uitschreeuwt, zwijgen hun stemmen. Lege ogen vertellen hun verhaal van gemis.

Enkele dagen geleden bezocht ik een lezing die een vriendin van mij verzorgde. Dit voorjaar vertrok zij met collega’s van Artsen Zonder Vakantie naar het Afrikaanse Congo om lokale artsen op te leiden en operaties uit te voeren. In Congo sterft één op de vijf baby’s tijdens de geboorte. De jongste moeders, vaak meisjes van nog geen veertien en zwanger geraakt door een familielid of na verkrachting, overleven zelden de zware bevalling. Hun meisjeslichaam is hier niet tegen opgewassen. Een redelijk eenvoudige medische ingreep van westerse artsen verlost hen van hun natale verminkingen.

Mijn vriendin liet foto’s zien. Een Afrikaanse arts hield in een ziekenhuis dat er uit zag als een gammel schuurtje, een levenloos geboren kindje aan de voetjes omhoog. “Dit gaat ‘em niet worden vandaag” was zijn commentaar bij de foto. Het was de zoveelste kinderloze moeder die deze dag een plekje op zaal zou krijgen. Nou ja, zaal… een rij strak tegen elkaar geschoven bedden… met onder elk bed de matras van een slapend familielid die voor de moeder moest zorgen. Een foto van een jonge moeder klikt voorbij met de knop van de beamer. Haar lege ogen kijken mij aan. Eenzame ogen die het willen uitschreeuwen van verdriet, maar die zwijgen omdat in het bed ernaast een jonge moeder hetzelfde voelt.

Er waren deze week ook twee presentaties die ik samen met een uitvaartonderneemster, als onderdeel van een leerdag over rouw tijdens de kraamperiode, mocht geven aan een groep kraamverzorgenden. Voordat zij in een gezin mogen komen waar een baby is overleden, worden ze eerst toegerust met allerlei informatie en praktische handreikingen. Over de mogelijke uitingen van rouw, over hun samenwerking met de uitvaartonderneming en wat zij zoal voor een kraamgezin in die dagen kunnen betekenen.

Terwijl ik dit schrijf komen alle beelden van de afgelopen dagen nogmaals aan me voorbij. De gesprekken, verhalen, berichten. Ze maken me vooral nederig en ik voel een ongemakkelijke schaamte. Schaamte, omdat ik me realiseer dat wij in het rijke Westen zo royaal mogen omgaan met rouw. Of het nu om een Sterrenkindje gaat, een vlinderkindje of een engeltje… Om een kind wat in ons deel van de wereld overlijd wordt gerouwd, in alle liefde, in alle saamhorigheid en in alle vrijheid. Waar enkele grenzen verder het zwijgen wordt opgelegd, denk ik in stilte: “wat een voorrecht is deze rijkdom van rouw…”


Mei 2009



Reacties op deze column? U kunt hieronder reageren